มงคลสูตรคำฉันท์

มงคลสูตรคำฉันท์

ผู้ทรงพระราชนิพนธ์ คือ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ เมื่อ
พ.ศ.2466
ลักษณะคำประพันธ์ กาพย์ฉบังและอินทรวิเชียรฉันท์ แทรกคาถาบาลี
เนื้อเรื่องย่อ
พระอานนท์ เป็นผู้เล่าว่า พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่วัดเชตวันวิหาร ซึ่งอนาถบิณฑิกเศรษฐีสร้างถวาย ตอนประถมยาม มีเทวดารัศมีเจิดจ้ามาเข้าเผ้าพระพุทธองค์ ทูลถามถึงเรื่องมงคลพระพุทธเจ้าจึงตรัสเทศนาถึงมงคล 38 ประการ เทวดาและมนุษย์ผู้ปฎิบัติตาม จะเป็นผู้ประเสริฐ ไม่แพ้ในที่ใดๆ ได้รับความเจริญสวัสดีทุกประการ
มงคล 38 ประการเทียบกับคำฉันท์
1. ไม่คบคนพาล 1. หนึ่งคือ บ่ คบคนพาล จะพาประพฤติผิด
2. คบบัณฑิต 2. หนึ่งคบกะบัณฑิต เพราะจะพาประสบผล
3. บูชาผู้ที่ควรบูชา 3. หนึ่งกราบก่อนบูชา อภิปูชนีย์ชน
4. อยู่ในประเทศอันสมควร 4. ความอยู่ประเทศซึ่ง เหมาะและควรจะสุขี
5. เคยทำบุญไว้กาลก่อน 5. อีกบุญญะการที่ ณ อดีตะมาดล
6. ตั้งตนไว้ชอบ 6. อีกหมั่นประพฤติควร ณ สภาวะแห่งตน
7. สดับตรับฟังมาก 7. ความได้สดับมาก และกำหนดสุวาที
8. มีศิลปะ 8. อีกศิลปศาสตร์มี จะประกอบมนุญการ
9. มีวินัย 9. อีกหนึ่งวินัยอัน นรเรียนและเชี่ยวชาญ
10.มีวาจาเป็นสุภาษิต 10.อีกคำเพราะบรรสาน ฤดิแห่งประชาชน
11.บำรุงมารดาบิดา 11.บำรุงบิดามา- ตุระด้วยหทัยปรีย์
12.สงเคราะห์บุตร 12.หากลูกและเมียมี ก็ถนอมประหนึ่งตน
13.สงเคราะห์ภรรยา 13.หากลูกและเมียมี ก็ถนอมประหนึ่งตน
14.การงานไม่คั่งค้างอากูล 14.การงานกระทำไป บ่มิยุ่งและสับสน
15.ให้ทาน 15.ให้ทาน ณ กาลควร
16.ประพฤติธรรม 16.และประพฤติสุธรรมศรี
17.สงเคราะห์ญาติ 17.อีกสงเคราะห์ญาติที่ ปฏิบัติบำเรอตน
18.ประกอบการงานไม่มีโทษ 18.กอบกรรมะอันไร้ ทุษกลั้วและมัวมล
19.เว้นจากบาป 19.ความงดประพฤติบาป อกุศลบ่ให้มี
20.สำรวมจากการดื่มน้ำเมา 20.สำรวมวรินทรีย์ และสุราบ่เมามล
21.ไม่ประมาทในธรรม 21.ความไม่ประมาทใน พหุธรรมะโกศล
22.เคารพ 22.เคารพ ณ ผู้ควร จะประณตและนอบศีร์
23.สงบเสงี่ยมเจียมตัว 23.อีกหนึ่งมิได้มี จะกระด้างและจองหอง
24.ยินดีด้วยของของตน(สันโดษ) 24.ยินดี ณ ของตน บ่มิโลภทะยานปอง
25.รู้คุณท่าน 25.อีกรู้คุณาของ นรผู้ประคองตน
26.ฟังธรรมตามกาล 26.ฟังธรรมะโดยกา- ละเจริญคุณานนท์
27.อดทน 27.มีจิตตะอดทน และสถิต ณ ขันตี
28.ว่าง่าย 28.อีกนัยหนึ่งบ่พึงมี ฤดิดื้อทะนงหาญ
29.เห็นสมณะ 29.หนึ่งเห็นคณาเลิศ สมณาวราจารย์
30.สนทนาธรรมตามกาล 30.กล่าวธรรมะโดยกาล วรกิจจะโกศล
31.บำเพ็ญตบะ (ความเพียร) 31.เพียรเผากิเลสล้าง มละโทษะยายี
32. ประพฤติพรหมจรรย์ 32.อีกหนึ่งประพฤติดี ดุจะพรหมพิสุทธิ์สรรพ์
33.เห็นอริยสัจ 33.เห็นแจ้ง ณ สี่องค์ พระอรียสัจอัน
34.ทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพาน 34.อีกทำพระนิพพา- นะประจักษะแก่ตน
35.จิตไม่หวั่นไหวเมื่อต้องโลกธรรม 35.จิตใครผิได้ต้อง วรโลกะธรรมศรี
36.จิตไม่เศร้าโศก 36.ไร้โศกธุลีสูญ
37.จิตปราศจากธุลี 37. ไร้โศกธุลีสูญ
38.จิตเกษม(ปลอดโปร่งจากกิเลส) 38.และสบายบ่มัวมล

แนวคิดสำคัญ
ความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต เกิดจากการประพฤติปฏิบัติของตนเองทั้งสิ้น หาได้เกิดจากผู้อื่น สิ่งอื่น หรือวัตถุโชคลางใดๆ จากภายนอก
มงคล หมายถึง เหตุทั้งหลายอันจะทำให้บรรลุถึงความเจริญแห่งสมบัติทั้งปวง เหตุแห่งความเจริญหรือทางก้าวหน้า มีทั้งหมด 38 ประการ
มงคลสูตร เป็นพระสูตรในขุททกนิกาย หมวดขุททกปาฐ พระธรรมเล็กๆน้อยๆ

คุณค่าที่ได้รับจากการอ่าน
1. ได้ทราบวิธีปฏิบัติตนเพื่อความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต
2. มีคุณค่าทางด้านสังคม เพราะข้อปฏิบัติทุกข้อในมงคลสูตรล้วนมีค่าควรประพฤติปฏิบัติ ซึ่งจะทำให้บุคคลและสังคมเจริญก้าวหน้า
3. ได้ศึกษาภาษากวีนิพนธ์ที่สละสลวย ไพเราะทั้งถ้อยคำและเนื้อความ

ค่านิยม
มงคลทั้ง 38 ประการ ล้วนเป็นค่านิยมทางพระพุทธศาสนา ค่านิยมสูงสุดทางพระพุทธศาสนาก็คือ นิพพาน การดับพร้อมไม่เกิด แก่ เจ็บ ตาย อีกต่อไป